Θεραπευτικά Βότανα

Η άγρια αυτή αγκινάρα με το χαρακτηριστικό άσπρο άνθος και τα σε μεγάλη έκταση απλωμένα στο έδαφος αγκαθωτά φύλλα της, προτιμά τις παραθαλάσσιες περιοχές της πατρίδας μας. Είναι φυτό με ενδιαφέρουσα κατανομή στο Αιγαίο. Τη συναντάμε στην Κρήτη και τη Νότια Ελλάδα. Εκτός Ελλάδας θα τη βρούμε μόνο στην Κύπρο. Στα Κύθηρα συναντιέται στο βόρειο κυρίως μέρος […]

Είναι  πολύ καλά εγκλιματισμένη στα Κύθηρα και σε πολλές περιπτώσεις αυτοφύεται. Αν και κάποτε η καλλιέργειά της στα Κύθηρα ήταν συστηματική (ο Καραβάς ήταν ένα από τα μέρη που είχαν μεγάλη και ποιοτική παραγωγή), σήμερα η καλλιέργειά της έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Επιστημονική ονομασία: Prunus duclis, Προύνος η γλυκεία Οικογένεια: Rocaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Αμυγδαλιά Ονομασία σε άλλα μέρη […]

Έχει πολύ βαριά μυρωδιά. Ήταν γνωστό στους αρχαίους. Ο Αθηναίος αναφέρει ότι το χρησιμοποιούσαν σαν αντίδοτο για δηλητήρια. Επίσης το χρησιμοποιούσαν για παθήσεις του νευρικού συστήματος (επιληψία, υστερία κ.λπ.) Αναφέρεται στο κατά Λουκά και κατά Ματθαίο ευαγγέλιο. Ήταν συνδεδεμένο με προλήψεις κατά τον Μεσαίωνα. Επιστημονική ονομασία: Ruta chalepensis, Ρούτα η χαλέπια Οικογένεια: Rutaceae Κυθηραϊκή ονομασία: […]

Χαρακτηριστικότατο αρωματικό και μελισσοκομικό φυτό των Κυθήρων. Με τα φύλλα του, που μαζεύονται τον Σεπτέμβριο και στη συνέχεια αποξηραίνονται, παρασκευάζεται ίσως το πιο δημοφιλές αφέψημα των Κυθήρων. Έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Επιστημονική ονομασία: Salvia pomifera, Σάλβια η μηλοφόρος Οικογένεια: Labiatae Κυθηραϊκή ονομασία: Φασκομηλιά, Φασκομηλέα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Αλιφασκία, Φασκόμηλο, Φάσκος, Σφακίες Συλλογή: […]

Ένα από τα 25 αυτοφυή είδη μηδικής της Ελλάδας. Τυπικό αμμόφιλο είδος που προτιμά αμμώδεις παραλίες κοντά στη θάλασσα, όπου δημιουργεί μικρούς έρποντες θαμνίσκους. Επιστημονική ονομασία: Medicago marina, Μηδική η θαλάσσια Οικογένεια: Leguminosae Κυθηραϊκή ονομασία: Δεν βρέθηκε Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Μηδική, Αρμυρήθρα Συλλογή: Το βρίσκουμε σε αμμώδεις παραλίες των Κυθήρων. Ανθίζει στις […]

Πολλοί τη θεωρούν εκλεκτό μεζέ παρά το δύσκολο καθάρισμα. Στα Κύθηρα προτιμούνται κυρίως ψητές, με μπόλικο λάδι και χονδρό αλάτι, συνταγή που πιθανότατα είναι γνωστή μόνο στα Κύθηρα, μιας και στην κοντινή Κρήτη τις τρώνε κυρίως ωμές. Επιστημονική ονομασία: Cynara cardunculus, Κυνάρα η καρδούγκουλος Οικογένεια: Asteraceae Κυθηραϊκή ονομασία: Αγριοαγκινάρα, Άγρια Αγκινάρα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: […]

Είναι φυτό βαφικό. Η κίτρινη χρωστική, που βρίσκεται στα άνθη του, είναι διαλυτή σε νερό, ενώ η κόκκινη χρωστική, που βρίσκεται στα στίγματα και τον καρπό, είναι διαλυτή σε οινόπνευμα. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει σαν «άσκυρον» Στα Κύθηρα παρασκευάζουν φάρμακο  για την επούλωση εγκαυμάτων και πληγών αναμιγνύοντας ελαιόλαδο με άνθη υπερικού. Επιστημονική ονομασία: Hypericum perforatum, Υπερικόν το […]

Θάμνος που κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να γίνει και δέντρο και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ μεγάλο. Αντέχει στην ξηρασία αλλά αναπτύσσεται ταχύτερα, αν έχει νερό. Μεγάλες και πολλές δάφνες έχουμε στο Μυλοπόταμο, στον Καραβά, αλλά και όπου αλλού έχει πολλά νερά. Δάφνες έχουμε επίσης και δίπλα σε μνημεία, μια που με δάφνες στεφάνωναν […]

Μονοετές φυτό πλούσιο σε κάλιο και νιτρικά άλατα, χαρακτηριστικά που του δίνουν ένα πλήθος φαρμακευτικών χρήσεων. Φυτό τριχωτό. Τα φύλλα του τρώγονται. Έλκει τις μέλισσες και είναι μελισσοτροφικό. Έχει μυρωδιά που θυμίζει αγγούρι. Από τους αρχαίους χρησιμοποιήθηκε κατά της μελαγχολίας. Επιστημονική ονομασία: Borago officinalis, Βοράγιον το φαρμακευτικόν Οικογένεια: Boraginaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Μποράντζα Ονομασία σε άλλα […]

Το μπουμπούκι και τα φύλλα του γίνονται τουρσί και χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα από την αρχαιότητα. Θα τη βρούμε πολύ συχνά στους δρόμους της Χώρας. Επιστημονική ονομασία: Caparis spinosa, Κάπαρη η ακανθωτή Οικογένεια: Cappariaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Κάππαρη Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Κάππαρη Συλλογή: Φυτρώνει πολύ συχνά σε τοίχους και χαλάσματα, σε πετρώδη εδάφη αλλά […]

Το χαμομήλι πήρε το όνομά του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο πατέρας της Ιατρικής,  ο Ιπποκράτης, που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας. Είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό. Η χριστιανική παράδοση έχει αφιερώσει το χαμομήλι στον Άγιο Γεώργιο, προφανώς γιατί […]

Φυτρώνει κατά μήκος των δρόμων σε χέρσους και πετρώδεις αγρούς. Είναι από τα πιο συνηθισμένα χόρτα που μαζεύουμε για βράσιμο πριν την άνθιση του βλαστού. Επιστημονική ονομασία: Cichorium intybus, Κιτοχώριον το ίντυβον Οικογένεια: Compositae Κυθηραϊκή ονομασία: Ραδίκι, Πικροράδικο Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Ραδίκι, Ραδίκιο (Κρήτη), Πικραλίδα, Πικρομάρουλο, Πίκρα, Παπαδουλιά (Λήμνος), Πικροκόλλα, Πικροράδικο Συλλογή: […]

Ο Όμηρος αναφέρει τους κρόκους για τη χρήση τους σαν άρτυμα και σαν χρωστικά φυτά. Προτιμούν μέρη «άδεια» από άλλα φυτά. Έχουν χαρακτηριστικό στενό φύλλο. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικά (αυτοφυή) είδη κρόκου. Υπάρχει βέβαια και ο καλλιεργούμενος κρόκος. Επιστημονική ονομασία: Crocus sieberi spp sieberi, Κρόκος του Sieber Οικογένεια: Iridaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Κρόκος Ονομασία […]

Αν και το συναντάμε σαν αυτοφυές, το βρίσκουμε σε αρκετές περιπτώσεις ως καλλωπιστικό σε κήπους, σε αγρούς, όπου χρησιμοποιείται ως ανεμοφράκτης αλλά και σε νεκροταφεία, όπως εξάλλου συμβαίνει παραδοσιακά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κυπαρισσόμηλα και φούντες σκίνου βρασμένα σε νερό μετά το λούσιμο είναι λαϊκό φάρμακο κατά της τριχόπτωσης. Επιστημονική ονομασία: Cupressus sempervirens, Κυπάρισσος ο […]

Είναι δένδρο ιθαγενές της Αυστραλίας. Στο νησί φυτεύτηκε μεμονωμένα σε σπίτια, πλατείες και χωράφια, αλλά και μαζικά σε δενδροφυτεύσεις (Γερακάρι, Ποταμός κ.λ.π). Έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό γι αυτό ευδοκίμησε σε μέρη όπως ο Καραβάς και ο Μυλοπόταμος. Τα φύλλα και οι καρποί του ευκαλύπτου περιέχουν αιθέρια έλαια που είναι θεραπευτικά, γι αυτό πολλές φορές […]

Η συκιά είναι ένα από τα πιο κοινά δένδρα της υπαίθρου, καθώς αναπτύσσεσαι γρήγορα και πολύ εύκολα, με αποτέλεσμα να απαντάται ακόμα και σε τοίχους. Τα άνθη είναι μικροσκοπικά και κρυμμένα στην αχλαδόμορφη ανθοδόχη που στην ωρίμανσή της είναι ένα από τα πιο γλυκά φρούτα, το σύκο. Οι αρχαίοι Αθηναίοι μάλιστα απαγόρευαν την εξαγωγή σύκων, […]

Θεωρείται ζιζάνιο, αν και αυτό το ποώδες φυτό έχει αρκετές φαρμακευτικές ιδιότητες γνωστές από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι το εκτιμούσαν πολύ και το θεωρούσαν πανάκεια για όλα τα νοσήματα. Υπάρχουν ιστορίες που λένε ότι, αν κανείς έβαζε μερικούς σπόρους από το ζιζάνιο αυτό μέσα στο μάτι του, θα γιάτρευε τους πόνους, θα το καθάριζε από […]

Συνήθως τη συναντάμε καλλιεργούμενη ως καλλωπιστικό φυτό (από πολύ παλιά). Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη είναι από ανοιχτά ρόδινα έως βυσσινιά. Επιστημονική ονομασία: Althea pallida, Αλθαία η ωχρή (Υπάρχει και η Althea rosea, Αλθαία η ρόδινη που καλλιεργείται στον κήπο) Οικογένεια: Malvaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Δεντρομολόχα, Μολόχα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Δεντρομολόχα, Μολόχα Συλλογή: […]

Στην αρχαιότητα, σύμφωνα με το Διοσκουρίδη, καλείτο Τορδύλιον. Το συνιστούσαν για τους νεφροπαθείς. Είναι από τα σημαντικότερα αρωματικά βότανα της Ελλάδας. Επιστημονική ονομασία: Tordylium apulum, Τορδύλιο της απουλίας Οικογένεια: Umbelliferae Κυθηραϊκή ονομασία: Καυκαλίθρα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Καυκαλίθρα, Μυριστήρα, Μοσχολάχανο Συλλογή: Τη βρίσκουμε σε χωράφια αλλά και ακαλλιέργητες εκτάσεις τον χειμώνα και την […]

Μπορεί να είναι και ο πρόγονος του ήμερου καρότου. Στα Κύθηρα είναι ιδιαίτερα εξαπλωμένο. Πολλές φορές το ύψος του ξεπερνάει το ένα μέτρο. Στην ανθοφορία του, πάνω στο μεγάλο του στρογγυλό και πλατύ άνθος προσελκύει πολλά έντομα. Επιστημονική ονομασία: Daucus carota, Δαύκος το καρότο Οικογένεια: Apiaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Κατσούλα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Άγριο Καρότο, […]

Εκτός από φαρμακευτικές ιδιότητες και χρήσεις στη μαγειρική, στο δενδρολίβανο αποδίδουν την ικανότητα να καθαρίζει την ατμόσφαιρα και να «διώχνει» τα κακά πνεύματα. Το χρησιμοποιούν ως υποκατάστατο του λιβανιού, όπως προδίδει εξάλλου και η ονομασία του. Επιστημονική ονομασία: Rosmarinus officinalis, Ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός Οικογένεια: Lamiaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Λοσμαρί, Δεντρολίβανο Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: […]

Πολύ κοινό φυτό στην Ελλάδα και τα Κύθηρα. Ο Πλίνιος την ονόμαζε «τροφή των φτωχών». Βρίσκεται πολύ συχνά στις άκρες των δρόμων, Χρησιμοποιείται φαρμακευτικά αλλά και σαν λαχανικό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Επιστημονική ονομασία: Malva sylvestris, Μάλβα η άγρια Οικογένεια: Malvaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Μολόχα, Αγριομολόχα Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Αγριομολόχα, Μολόχα, Αμπελόχα, Μαλάχη, […]

Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές του ουσίες. Το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Αναφέρεται από το Θεόφραστο και από το Διοσκουρίδη. Στη Βίβλο αναφέρεται για τις αφροδισιακές του ιδιότητες. Του απέδιδαν επίσης μαγικές ιδιότητες και κυκλοφορούσε η φήμη ότι, όποιος το ξεριζώσει, πεθαίνει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ρίζα του […]

Από τα πιο συνηθισμένα λουλούδια της άνοιξης, με εξάπλωση σε όλα τα Κύθηρα. Οι τρυφεροί βλαστοί του, πριν ανθίσει, είναι βρώσιμοι, κυρίως όμως στο νότιο μέρος του νησιού. Στο βόρειο μέρος ονομάζουν μαντηλίδα την άσπρη ποικιλία και την οποία προτιμούν. Επιστημονική ονομασία: Chrysanthemum coronarium, Χρυσάνθεμον το στεφανωτικόν Οικογένεια: Compositae Κυθηραϊκή ονομασία: Μαντηλίδα (Ν. Κύθηρα), Μαντηλίδι, Μαργαρίτα […]

Ονομάζεται μαρτολούλουδο, επειδή ανθίζει το Μάρτη. Το βρίσκουμε παντού στα Κύθηρα, από τις αμμώδεις παραλίες μέχρι και ψηλά στους λόφους. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αφιερώσει τη μαργαρίτα στη θεά Άρτεμη και τη θεωρούσαν θεραπευτικό μέσο για γυναικεία μικροπροβλήματα. Επιστημονική ονομασία: Anthemis chia, Ανθεμίς η χία Οικογένεια: Compositae Κυθηραϊκή ονομασία: Μαρτολούλουδο, Μυρτολούλουδο, Μαργαρίτα Ονομασία σε άλλα μέρη […]

Η μηδική είναι γενικά το κοινό τριφύλλι. Υποτίθεται ότι ήρθε στην Ελλάδα από τους Μήδους, κατά την διάρκεια των Μηδικών Πολέμων τον 5ο αιώνα π.Χ, γι αυτό και ονομάστηκε «μηδική». Τα περισσότερα φυτά του είδους είναι πόες. Το γένος Medicago απαντάται στο νησί σε αρκετά είδη, ορισμένα από τα οποία έχουν μεταξύ τους ελάχιστες διαφορές. […]

Η τσουκνίδα είναι πολύτιμο φυτό. Καλυτερεύει το έδαφος, όπου φύεται. Περιέχει ένζυμα, σίδηρο, βιταμίνες, διάφορα άλατα και μυρμηκικό οξύ. Σε αυτό το τελευταίο οφείλεται η φαγούρα που προκαλεί καθώς και μία από τις ονομασίες της, «κνίδη». Δεν είναι τόσο διαδεδομένη στα Κύθηρα όσο σε άλλα μέρη. Τη βρίσκουμε κυρίως σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, κοντά σε τοίχους και σε […]

Η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς άρχισε στα Κύθηρα επί αγγλοκρατίας. Μέχρι και σήμερα είναι η σημαντικότερη οικονομικά από τις υπόλοιπες καλλιέργειες. Η κυριότερη από τις ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι η κορωνέικη. Η Χαμηλή οξύτητα του ελαιόλαδου και τα εξαιρετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του κατατάσσουν το λάδι Κυθήρων ανάμεσα στα εκλεκτά ελαιόλαδα της Ελλάδας. Επιστημονική ονομασία: Olea europea, Ελαία […]

Το πεύκο δεν είναι από τα φυτά της παλαιότερης χλωρίδας των Κυθήρων, αν και ο Gerard de Nerval (1808 – 1855) αναφέρει ότι είδε μεμονωμένα πεύκα κατά την επίσκεψή του στο νησί. Το πεύκο φυτεύτηκε μαζικά σε δεντροφυτεύσεις πριν από αρκετές δεκαετίες, δημιουργώντας μεγάλα ή μικρά δάση σε περιοχές όπως Ποταμός, Γερακάρι, Μυρτίδια, Βρουλέα και […]

Από τα φυτά που ήταν αφιερωμένα κατά την αρχαιότητα στην Αφροδίτη. Είναι σκληρό φυτό και στα Κύθηρα υπάρχει σαν καλλιεργούμενο από πολύ παλιά, χωρίς όμως ιδιαίτερη περιποίηση. Επιστημονική ονομασία: Punica granatum, Πουνική η ροιά Οικογένεια: Punicaceae Κυθηραϊκή ονομασία: Ροδιά, Ρωγδιά Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Ροδιά, Ροϊδιά, Ρωγδιά Συλλογή: Χρήσιμα μέρη της Ροδιάς είναι τα άνθη, […]

Ανήκει στην οικογένεια της Βαλεριάνας. Είναι διακοσμητικό φυτό γι’ αυτό και το συναντάμε συχνά καλλιεργούμενο σε κήπους. Ως αυτοφυές προτιμά τα βραχώδη εδάφη. Επιστημομική Ονομασία: Centranthus ruber, Κέντρανθος ο ερυθρός Οικογένεια: Valerianaceae Κυθηραϊκή ονομασία: δε βρέθηκε Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Ανάλατος, Μοσχολιός, Πλεμονόχορτο, Ερπίνη Συλλογή Τη βρίσκουμε κυρίως σε καλλιεργημένες εκτάσεις και κήπους. […]

Από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο θα το βρούμε σχεδόν σε όλες τις παραλίες των Κυθήρων. Τα φύλλα του συλλέγονται πριν την άνθηση, μπαίνουν στην άλμη και γίνονται τουρσί. Επιστημονική ονομασία: Crithmum maritimum, Κρίθμον το παράλιον Οικογένεια: Umbeliferae Κυθηραϊκή ονομασία: Κρίταμο Ονομασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας: Κρίταμο, Κρίταμος, αλμύρα Συλλογή: Σε παραλίες, σε αμμώδες […]

Κουμαριές υπάρχουν διάσπαρτες σε διάφορα μέρη του νησιού. Μεγάλος αριθμός τους βρίσκεται στο «κουμαροδάσος» της περιοχής του Γερακαρίου, ανάμεσα στα δενδροφυτεμένα πεύκα, κουκουναριές και ευκαλύπτους. Η περιοχή είναι πανέμορφη γύρω στα Χριστούγεννα χάρη στην πανδαισία των χρωμάτων των κούμαρων (από ανοιχτό κίτρινο μέχρι έντονο κόκκινο). Οι καρποί είναι εδώδιμοι και χρησιμοποιούνται για την παρασκευή εξαιρετικής […]

Το θυμάρι και το θρούμπι είναι δύο διαφορετικά φυτά. Ενώ οι διαφορές τους είναι δυσδιάκριτες, οι μελισσοκόμοι διακρίνουν εύκολα τα δύο φυτά επί τόπου, με δυσκολία όμως από φωτογραφίες. Πρόκειται για τα πιο κοινά αλλά και τα πιο σημαντικά από όλα τα αρωματικά φυτά, αφού είναι υπεύθυνα για το σημαντικότερο και γνωστότερο από την αρχαιότητα […]

Είναι υγρόφιλο και σκιόφιλο φυτό, γι αυτό θα το βρούμε πάντα σχεδόν φυτρωμένο σε βράχια κοντά σε βρύσες, πηγάδια ή ρεματιές που έχουν νερό. Υπάρχουν 200 περίπου είδη Αδίαντου παγκόσμια, στην Ελλάδα όμως συναντάμε μόνο το συγκεκριμένο. Ήταν γνωστό στο Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο που το χρησιμοποιούσαν για να καταπολεμήσουν το άσθμα. Η λαϊκή ιατρική […]

Είναι λείο, διετές φυτό, με βλαστό χονδρό και φύλλα βαθυπράσινα. Θα το βρούμε συνήθως σε πετρώδεις σκιερές τοποθεσίες και σε μη καλλιεργούμενα χωράφια. Είναι φυτό παρόμοιο με το σέλινο και έχει αρωματικές ρίζες, φύλλα και καρπούς. Η μαγειρική του σημασία σε σχέση με το σέλινο είναι χαμηλή. Επιστημονική ονομασία: Smyrnium olusatrum, Σμύρνιο το μαυροσέλινο Οικογένεια: […]

Είναι φυτό αρωματικό – φαρμακευτικό και εκτός από αφέψημα χρησιμοποιείται πάρα πολύ και ως αιθέριο έλαιο. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία και την φαρμακοποιία. Τα άνθη του τοποθετούνται στις ντουλάπες, τις αρωματίζουν και διώχνουν το σκόρο. Είναι γνωστή και ως γαλλική ή ισπανική λεβάντα. Επιστημονική ονομασία: Lavandula stoechas, Λαβαντούλα η στοιχάς Οικογένεια: Labiatae Κυθηραϊκή ονομασία: […]