Άνθρωποι

Τα Κύθηρα ήταν πάντα ένα σταυροδρόμι για τους πολιτισμούς και τους λαούς της Μεσογείου. Οι ναυτικοί δρόμοι Δύσης – Ανατολής περνούσαν από εδώ. Ήταν σημαντικό για ένα βασίλειο ή μία αυτοκρατορία να ελέγχει τη θάλασσα Κυθήρων. Οι επίδοξοι κατακτητές έφερναν και εγκαθιστούσαν οικογένειες στο νησί. Αυτοί που ερχόντουσαν έσμιγαν με τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Ένα μικρό χωνευτήρι λαών είναι τα Κύθηρα. Ακόμη και σήμερα θα βρεις ανθρώπους με ενετικά επίθετα, ή θα ακούσεις για το όνομα Κασιμάτη και την καταγωγή του από την Κωνσταντινούπολη. Συνεχείς και μικροί σε αριθμό εποικισμοί από διάφορες περιοχές δημιούργησαν την Κυθηραϊκή «φυλή».

Αυτοί είναι οι Κυθήριοι. Ένας ανήσυχος και δημιουργικός λαός. Η φτωχή γη και οι δύσκολη ζωή στο νησί ώθησε πολλούς από τους κατοίκους να μεταναστεύσουν. Έτσι είχαμε τρία μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα. Το πρώτο ρεύμα ήταν μετά την επανάσταση του 1821 όπου πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν στην Μικρά Ασία που ανθεί στο εμπόριο και τον πολιτισμό με την παράλληλη εξασθένιση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την παραχώρηση ελευθεριών στους λαούς. Τότε δημιουργείται μεγάλη παροικία στη Σμύρνη. Στο Κορδελιό και στον Κουκλουτζά, συνοικίες στης Σμύρνης συγκεντρώνονται οι περισσότεροι. Μάλιστα εκεί ιδρύθηκε το πρώτο κυθηραϊκό σωματείο εκτός νησιού μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Οι Κυθήριοι έφυγαν, όπως και οι περισσότεροι Έλληνες με την Μικρασιατική Καταστροφή της Σμύρνης. Στον Πειραιά υπήρχε επίσης παροικία η οποία δεν έπαυσε μέχρι και σήμερα να αποτελεί την κύρια παροικία των Κυθηρίων. Άλλη κυθηραϊκή παροικία υπήρξε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το δεύτερο μεταναστευτικό ρεύμα άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα και διήρκησε μέχρι και πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κύριοι χώροι υποδοχής των νέων μεταναστών ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής  και η Αυστραλία. Το τρίτο και μεγαλύτερο ρεύμα μετανάστευσης άρχισε μετά τον πόλεμο και διήρκεσε μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, με τους περισσότερους να εγκαθίστανται στην Αυστραλία. Σήμερα περίπου 40.000 Κυθήριοι ζουν στην Αυστραλία και μερικές χιλιάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Στην Αθήνα και τον Πειραιά ζουν περίπου 5.000 με 7.000. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα ρεύμα επιστροφής στο νησί. Πολλοί νέοι εγκαθίστανται μόνιμα στα Κύθηρα.

Όλη αυτή η εξέλιξη δημιούργησε μία πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, έδωσε ξεχωριστή ταυτότητα στους Κυθηρίους και γέννησε έναν απίστευτο πλουραλισμό στη νοοτροπία των ανθρώπων. Λαός επικοινωνιακός, ταξιδιάρικος, γεμάτος νόστο και επιθυμίες. Ένα αέναο «αλισβερίσι» από ιδέες, ερεθίσματα, ιδιοτροπίες και κουλτούρες συνεχίζει ως τις μέρες μας να είναι τρόπος ζωής γι αυτούς.

Στις καταβολές της η κυθηραϊκή κουλτούρα είναι επενδυμένη με στοιχεία από την Κρήτη, τα Επτάνησα, τη Μάνη. Η γλώσσα που μιλιέται, η κυθηραϊκή διάλεκτος το μαρτυρά. Επίσης η ενετική επιρροή είναι σημαντική. Η ορθόδοξη πίστη είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της κυθηραϊκής κουλτούρας και φαίνεται και από τις συνήθειες των ανθρώπων με τη συμμετοχή τους στις θρησκευτικές εορτές αλλά και από τα τριακόσια και πλέον εκκλησάκια που υπάρχουν στο νησί. Στις τέχνες και το τραγούδι, στο χορό οι Κυθήριοι έχουν δημιουργήσει τη δική τους σχολή και συνεχίζουν να δημιουργούν ακόμη και σήμερα.

Συλλογικότητα στο μέγιστο, με δεκάδες σωματεία όπου υπάρχουν Κυθήριοι, ενώ τώρα που το διαδίκτυο αποτελεί κύριο εργαλείο επικοινωνίας, οι Κυθήριοι δημιουργούν ισχυρές κοινότητες επικοινωνίας και συνεργασίας. Το μορφωτικό επίπεδο είναι υψηλό, η οικονομική κατάσταση των περισσοτέρων είναι ακμαία και η επιχειρηματικότητα επίσης δυνητική. Οι κάτοικοι του νησιού δραστηριοποιούνται κυρίως στον αγροτικό και τον τουριστικό τομέα.

Απόδημοι Κυθήριοι

Η πρώτη μεγάλη μετανάστευση πραγματοποιείται στα 1850, όταν Κυθήριοι πήγαν στη Σμύρνη μετά από καταστροφές που υπέστησαν οι καλλιέργειές τους στο νησί. Ακολουθεί δεύτερο κύμα μετανάστευσης κατά το 1875. Μετά το 1897 οι Κυθήριοι μεταναστεύουν στην Αλεξάνδρεια, την Αυστραλία και την Αμερική. Παράλληλα πολλοί Κυθήριοι προτίμησαν να εγκατασταθούν στον Πειραιά. Όπου μετοίκησαν, οι Κυθήριοι ίδρυσαν σωματεία, με σκοπό να κρατήσουν τις παραδόσεις και τα ήθη, την κουλτούρα που κουβαλούσαν και να συντηρήσουν την αδελφική, συγγενική σχέση μεταξύ τους.